Soczyński (Socini, Socyn) Karol Teodor (1781–1862), lekarz medycyny i weterynarii, historyk sztuki – amator, profesor UJ. Ur. w Krakowie; sam podawał, że ojciec nazywał się Albrych Soccini i był potomkiem Fausta Socyna, zaś wg Karola Estreichera był synem Wojciecha, mieszczanina, pochodzącego z Siedmiogrodu i osiadłego w Krakowie ok. r. 1774.

S. studiował w l. 1802–7 medycynę na Uniw. Krak., gdzie słuchał także wykładów z weterynarii Pawła Adamiego i uzyskał stopień doktorski z medycyny i chirurgii 17 X 1808, następnie w l. 1808–9 uzupełniał studia weterynaryjne w Inst. Weterynaryjnym w Wiedniu pod kierunkiem Ignacego Pessiny i praktykował w wiedeńskim szpitalu. W r. 1809 wziął udział w wojnie Ks. Warsz. z Austrią jako lekarz wojskowy 17. pp wojsk Ks. Warsz., potem był naczelnikiem szpitali wojskowych w Warszawie i Płocku. W tym okresie opublikował swój pierwszy utwór literacki Pieśń huzara węgierskiego o kampanii r. 1809 (Kr. b. r. w.), satyryczny wiersz wyszydzający odwrót arcyks. Ferdynanda d’Este spod Warszawy. W marcu 1811 został fizykiem szpitala św. Łazarza w Krakowie i starał się o katedrę weterynarii z anatomią porównawczą, okulistyką i dentystyką Uniw. Krak., przedstawiając wysoko oceniony przez władze uniwersytetu program wykładów. Nie poddał się jednak obowiązującemu wówczas egzaminowi i katedry nie otrzymał, natomiast od czerwca 1815 przez pół roku był zastępcą profesora na katedrze anatomii i fizjologii UJ. W l.n. opublikował kilka prac, m.in. z rzadko wówczas podejmowanej problematyki farmakologicznej Niektóre nowsze odkrycia z chemii roślinnej („Pam. Warsz. czyli Dzien. Nauk i Umiejętności” T. 4: 1816) oraz z zakresu historii gospodarczej i handlu O handlu futer dawnym i teraźniejszym (tamże) oraz O diamentach („Roczn. Tow. Nauk. z Uniw. Krak. Połączonego” T. 1: 1817), a także przetłumaczył z łaciny pracę J. Lerneta „Rozprawa o morze” („Roczniki Tow. Warsz. Przyjaciół Nauk” T. 11: 1817, odb. W. 1817). Przez dłuższy czas przebywał za granicą, zwiedzając ośrodki naukowe Niemiec, Holandii, Anglii, Francji, Szwajcarii, Włoch oraz Węgier. Po powrocie opublikował swoje spostrzeżenia, m.in. w pracy O instytutach naukowych w Paryżu z zastosowaniem do kraju naszego („Roczn. Tow. Nauk. z Uniw. Krak. Połączonego” T. 8: 1823).

W r. 1820 S. został senatorem (do r. 1831) Wolnego Miasta Krakowa i rok później członkiem Wielkiej Rady Uniwersyteckiej. W r. 1822, po śmierci Ignacego Linharda, objął jako profesor wykłady z weterynarii i kierownictwo kliniki lekarskiej UJ. Mimo szerokiego poparcia na uniwersytecie i w Senacie Rządzącym, w r.n. został jej pozbawiony na rzecz proaustriackiego Józefa Macieja Brodowicza. Było to przyczyną późniejszego konfliktu obu uczonych oraz podziału na tym tle środowiska uniwersyteckiego. Odsunięty od uniwersytetu, S. poświęcił się działalności politycznej i społecznej w Senacie Wolnego Miasta Krakowa; wraz z Sebastianem Sierakowskim przedstawił projekt przebudowy i restauracji Sukiennic, który został przyjęty przez Senat, zabiegał o lepszą organizację służby zdrowia oraz zajmował się sprawami aptek i zwalczaniem epidemii. Opublikował też pracę Rzut oka polityczny na obecny stan Wolnego Miasta Krakowa i Jego Okręgu, czyli rzut oka prosty na rzut oka krzywy (Lipsk 1828), gdzie krytycznie ocenia ówczesne stosunki polityczne i społeczne w Rzpltej Krakowskiej. Niektóre jego działania jako senatora w Wydz. Spraw Wewnętrznych i Policji, któremu podlegały sprawy lekarskie, miały charakter prywatnego rewanżu na Brodowiczu, np. gdy oskarżał go o rozszerzenie tyfusu w mieście przez wykonanie sekcji na osobie zmarłej na tę chorobę lub sprzeciwiał się projektowi przeniesienia klinik ze szpitala św. Łazarza do budynku na przedmieściu Wesoła (obecnie ul. Kopernika 7). W l. 1823–5 S. badał źródła mineralne w Karpatach i na Podkarpaciu; podczas pobytu w Tatrach dokonał drugiego polskiego wejścia na Łomnicę. Opublikował rozprawę Sposób robienia wody żywicznej, tejże używanie i skutki pomyślne (Kr. 1824), a także pod pseud. Krakowianin pisał o tatrzańskich badaniach geognostycznych i Stanisławie Staszicu („Goniec Krak.” 1828 nr 24).

W listopadzie 1831 S. powrócił na UJ i jako profesor akuszerii teoretycznej objął katedrę położnictwa oraz chorób kobiecych i dzieci. Podniósł rangę katedry, doprowadzając do uznania wykładanych przedmiotów za obowiązkowe oraz zabiegając o nowoczesne wyposażenie gabinetu położniczego i zorganizowanie gabinetu ginekologicznego. Dbał o wysoki poziom wykładów, w których uwzględniał aktualne osiągnięcia medycyny, np. zastosowanie balneologii w leczeniu chorób kobiecych. Gdy po upadku powstania listopadowego wprowadzono w r. 1833 nowy statut UJ, który unieważniał nominacje profesorów z okresu powstania, S. podobnie jak pozostali zbojkowal procedurę weryfikacji i został pozbawiony katedry. W powszechnej opinii, przekazanej przez Fryderyka Skobla i Fryderyka Hechla, do jego usunięcia z profesury przyczynił się pełniący funkcję dziekana Wydz. Lekarskiego UJ Brodowicz. S. opublikował wówczas anonimowo dwie broszury: Uniwersytet Jagielloński zreorganizowany w r. 1834 (Solura 1834), w której napiętnował łamanie praw i swobód uniwersyteckich oraz Upominek zawiadującemu kliniką dany (Kr. 1834) – pamflet przeciwko Brodowiczowi.

W r. 1835 S. przeszedł na emeryturę i definitywnie opuścił uniwersytet, poświęcając się głównie badaniom z historii sztuki; wcześniej już opublikował artykuł Myśl o upięknieniu Krakowa („Pszczółka Krak.” T. 9: 1821), w którym postulował przebudowę średniowiecznego Krakowa w stylu neoklasycystycznym; ogłosił też fragmenty dzienników podróży Zamek lubowelski i napisy jego („Kolumb” T. 5: 1829 nr 27, „Rozmaitości Warsz.” 1829 nr 7) i artykuł Saksonia dzisiejsza i jej stolica, z wspomnieniem o artystach polskich i szkole malarstwa polskiego („Przyjaciel Ludu” 1839 nr 24, 25). Interesując się życiem i działalnością Wita Stwosza, prowadził badania w Norymberdze, skąd przywiózł i podarował w r. 1850 Tow. Naukowemu Krakowskiemu rzeźbiony w drewnie ołtarz będący, jego zdaniem, dziełem Stanisława, syna Wita Stwosza. Wiele prac S-ego pozostało w rękopisach, w tym obszerny Leksykon sztuk pięknych zawierający m.in. historię sztuki w Polsce, mitologię ludów słowiańskich, traktat o malarstwie z opisem szkół malarstwa europejskiego oraz wiele życiorysów artystów. Opublikowana recenzja tego dzieła ,,O leksykonie sztuk pięknych przez Soczyńskiego Karola, senatora w 24-tomach wypracowanych, słów kilkanaście napisał P.W.F.K.” (Kr. 1858), zdaniem K. Estreichera, była autorstwa samego S-ego. Ambroży Grabowski w artykule „O leksykonie sztuk pięknych Dra Soczyńskiego („Bibl. Warsz.” 1886 t. 4 s. 139–49) wyrażał wątpliwość czy dzieło to w ogóle powstało, a w każdym razie czy miało tak szeroki zakres i wydźwięk. Podczas wielkiego pożaru Krakowa w r. 1850 spłonął cały dorobek S-ego: zbiory sztuki, biblioteka (2 tys. woluminów) i kilkanaście gotowych do druku rękopisów. W B. Jag. (rkp. nr 5551) zachował się ich opis, jak również nieliczne ocalone, m.in. O Paryżu – przewodnik po jego zabytkach, muzeach i zakładach naukowych oraz praca z r. 1840 Odnowa obrazów, rycin, drzeworytów, niemniej ich bielenie, podciąganie, pokostów wyrabianie itp., z różnych autorów włoskich, francuskich, niemieckich na polskie z uwagami i dodatkami, w której ze znajomością rzeczy poruszał S. problematykę restauracji i technologii dzieł sztuki, zwłaszcza konserwacji malarstwa i grafiki. S. był członkiem Tow. Naukowego Krakowskiego (od r. 1816) i Tow. Przyjaciół Nauk w Warszawie, należał też od r. 1810 do loży wolnomularskiej «Przesąd Zwyciężony» w Krakowie. Osobowość S-ego scharakteryzował jego biograf, Mieczysław Skulimowski: «Pomimo ujemnych cech, jakimi się odznaczał, do których należała wygórowana ambicja, skłonność do przesady i do pewnego stopnia awanturnicze usposobienie, jednakże uderza duża płodność naukowa jego umysłu i głęboka wiedza o szerokim zakresie zainteresowań». S. zmarł 12 III 1862 w Krakowie i pochowany został na cmentarzu Rakowickim (kw. D, rz. 11, grób 29).

O stosunkach rodzinnych S-ego brak informacji.

Estreicher w. XIX; Konopka, Pol. bibliogr. lek. XIX w.; Biogr. Lexikon d. hervorr. Ärzte; Enc. Org.; Paryski W., Radwańska-Paryska Z., Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin 1995; Kośmiński, Słown. lekarzów; Millak, Słown. lekarzy wet.; Grodziska-Ożóg K., Cmentarz Rakowicki w Krakowie (1803–1939), Kr. 1987; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich, s. 195; Wachholz i in., Skład osobowy Wydz. Lek. i Farmac. UJ, Akad. Med.; – Brzozowski S., Studia rolnicze, leśne i weterynaryjne Polaków w Wiedniu od XVIII do XX wieku, Wr. 1967; Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1765–1850, Kr. 1965 II cz. 1; Gąsiorowski L., Zbiór wiadomości do historii sztuki lekarskiej w Polsce, P. 1854 s. 319–24; Giedroyć F., Służba zdrowia w dawnym wojsku polskim, W. 1927 s. 508; Hist. Nauki Pol., III; Małachowski-Łempicki S., Dzieje Wolnego Mularstwa w Krakowie 1755–1822, Kr. 1929 s. 41; Mrozowska K., Józef Maciej Brodowicz. Z dziejów organizacji nauki i nauczania w Wolnym Mieście Krakowie, Wr. 1971; Rakoczy R., Nauczanie weterynarii na Uniwersytecie Krakowskim do roku 1850, „Studia i Mater. z Dziej. Nauki Pol.”, S. B 1972 z. 23 s. 22–5; Skulimowski M., Karol Teodor Soczyński (1781–1862), „Arch. Hist. Med.” 1959 z. 2 s. 221–54; Sterzyński T., Karol Estreicher o Ludwiku Gąsiorowskim i Karolu Soczyńskim, W. 1934 s. 5–11, 13, 15–16, 20–1; Sześćsetlecie medycyny krakowskiej, Kr. 1964 II 82, 84, 86; Ślesiński W., O nieznanym wkładzie Karola Soczyńskiego do nauki o konserwacji zabytków, „Ochrona Zabytków” 1973 nr 3 s. 176–80; Zakłady uniwersyteckie w Krakowie, Kr. 1864; – Człowiek nauki, taki jakim był. Pamiętnik profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego Fryderyka Hechla, Oprac. W. Szumowski, Kr. 1939 II s. 14–15; Skobel F., Moje wspomnienia (1812–1876), „Arch. Hist. i Filoz. Med.” T. 1: 1924 s. 205; – „Tyg. Pozn.” 1862 nr 14 s. 111–12 (wspomnienie pośmiertne K. Estreichera), nr 16 s. 128 (polemika L. Gąsiorowskiego z K. Estreicherem); Nekrologi z r. 1862: „Czas” nr 60, „Gaz. Pol.” nr 65, „Przegl. Lek.” nr 1; – Arch. UJ: sygn. WL I 83 (akta doktorantów), SI 149 (akta emerytów Szkoły Głównej Krakowskiej, m.in. życiorys S-ego), S I 299 (akta patentów, nominacji i dymisji profesorów Szkoły Głównej Krakowskiej).

Stanisław Tadeusz Sroka